Gehoord: 4 februari 2025, Tivoli Vredenburg, Utrecht

Door Mark Doorn

 

Lang leve de roltrap, want het concert van wereldster, mezzosopraan Anne Sofie von Otter en het Oxalys Ensemble vond plaats in de Hertz Zaal, zo’n beetje op de zolderverdieping van Vredenburg Tivoli. Het uitzicht vanuit de foyer over de Domstad is adembenemend, maar de zaal zelf is niet heel bijzonder en de akoestiek zowaar nog minder. Daar zullen de musici ongetwijfeld last van hebben gehad. Het hoge gehalte aan wollen truien in de uitverkochte zaal zal zeker niet geholpen hebben.

 

Kurt Weill

 

Muziek van rond de twee wereldoorlogen

Het beloofde een bijzondere avond te worden, vol muziek van rond de twee wereldoorlogen. Vóór de pauze werd het publiek getrakteerd op het Duitse repertoire en na de pauze op het Franse. In de muziek die geprogrammeerd stond, zijn de onderlinge culturele verschillen – zeker in die tijd – heel goed te horen. Nu was het leven voor geen van de Europese volkeren in die tijd heel eenvoudig, maar de Duitsers dragen dat in hun uitingen veel meer uit dan de Fransen, die – ondanks alles – het leven toch altijd met wat zwier willen blijven vieren.

 

Alexander Zemlinsky

 

Weill, Zemlinsky & Busoni

Met Die Moritat von Mackie Messer uit Die Dreigroschenoper van Kurt Weill, in een arrangement van Oxalys bassist Koenraad Hofman, opende de musici de avond. Het duurde even alvorens het ensemble op gang kwam, maar vanaf het moment dat de harp aansloot bij het geheel, was ik de ietwat houterige start van het concert snel vergeten. Na Weill stonden vier van de zes Maeterlinck Lieder van Alexander Zemlinsky, geschreven vlak vóór de Eerste Wereldoorlog, op het programma. Maeterlinck’s poëzie is niet de meest opwekkende, doorspekt van de donkerte van verloren werelden. Veel van zijn drama’s beschrijven het lot van jonge meisjes, verlaten, verloren, misbruikt of mishandeld, wegkwijnend in donkere kelders. Dat drama miste ik wat tijdens de uitvoering in Hertz. Ook nu had het ensemble wat moeite het juiste tempo te vinden en te versmelten met het prachtige stemgeluid van Von Otter. Het leek vooral het streven om heel mooi te musiceren dat in de weg stond van een heel spannende uitvoering van deze bijzondere liederen. Het prachtig uitgevoerde slotakkoord van het laatste lied Sie kam zum Schloss gegangen is wél blijven hangen in mijn herinneringen aan deze avond.

 

Ferrucio Busoni

 

Als opmaat naar de Berlijnse liederen uit de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw, speelde het ensemble nog de Berceuse élégiaque uit 1909 van de half Italiaanse / half Duitse pianist/componist Ferruccio Busoni, die een groot deel van zijn werkzame leven in Berlijn doorbracht,  waar hij ook uiteindelijk stierf in 1924. Zijn bekendste leerling was overigens Kurt Weill en dat maakte het eerste deel van het programma vóór de pauze weer rond.

Mijn hoop was inmiddels wel een beetje gevestigd op de tweede helft van het programma vóór de pauze, want ook tijdens Busoni hadden de musici het zwaar om elkaar te vinden en de juiste snaar te raken.

 

 

Philippe Thuriot

Het ensemble trapte af met de frivole Marion Tango van Friedrich Hollaender uit 1928, in een arrangement van accordeonist en speciale gast van het ensemble, Philippe Thuriot en daarmee leek de geest uit de fles. De musici hadden er zienderogen (én -oren) meer lol in en dat werd door het publiek ook gewaardeerd met een aanmoedigend en welgemeend applaus. Thuriot was wat mij betreft overigens the man of the match, want het waren zijn muzikaliteit, zijn geestdrift en zijn energie die de avond goed overeind hielden.

Hans Eislers Lied eines Freudenmädchen uit Die Rundköpfe und die Spitzköpfe van Berthold Brecht miste het rauwe randje waar we zo van houden bij dit repertoire.  Von Otter’s stem is gewoon té mooi, of zou het toch het feit zijn dat zij vanavond alles van blad zong, wat een beetje in de weg stond van écht contact met de muziek en de zaal.

De uitvoering van Erinnerung an die Marie A van Franz Servatius Brunier was daarentegen weer fenomenaal. Onder de prachtige begeleiding van enkel de eerste violiste, de bassist, de gitarist en de accordeonist, kwam het zo bekende warme stemgeluid van Von Otter nu voor het eerst volledig tot wasdom. Dit is de Anne Sofie von Otter waar je mij ’s nachts voor kunt wakker maken.

In Nico Dostals Heut Abend lad’ Ich mir Die Liebe ein uit de film Das Lied der Wüste uit 1939 van Paul Martin, met toentertijd een hoofdrol voor Zarah Leander, haalde het ensemble even alles uit de kast. Naar mate het concert vorderde gaf ook Von Otter steeds meer van haar veelzijdigheid prijs, hoewel dit repertoire blijft vragen om een wat meer doorrookte, doorleefde stem. Ook in het Merci, mon Ami van Peter von Fenyes (1937) en Kann denn Liebe Sünde sein? geschreven door Lothar Brühne (1938) hebben de musici wel de juiste sfeer te pakken, maar met mijn ogen dicht bleef ik in Vredenburg Utrecht en voelde ik me nog niet echt in Berlijn.

Het publiek applaudisseerde braaf en begaf zich vrij rustig richting foyer voor het pauzedrankje. Mijn oor te luisteren leggend, hoorde ik niet rond zoemen dat men ondersteboven geblazen was door de eerste helft van het concert.

 

 

Franse idioom 

Direct in de eerste minuut van Debussy’s Prélude à l’après-midi du’n faune hoorden we het waarom. Het grotendeels Belgische ensemble voelde zich veel meer thuis in het Franse idioom. Met een bijzondere rol voor de slagwerkster, speciaal ingevlogen voor een handjevol heel belangrijke noten op de mini vintage cymbals en voor de accordeon, die voor even dienstdeed als harmonium – zoals bedoeld door arrangeur Benno Sachs – was de toon gezet voor de tweede helft van het concert.

Ook met de drie prachtige liederen van de Belgische componist Joseph Jongen voelde het ensemble zich als een vis in het Bourgondische water. Von Otter zong prachtig, maar nog altijd heel keurig, waardoor ik, met name in het derde lied Sur la grève (1918), iets van het naoorlogse trauma miste.

Met de wereldhit Douce France van de beroemde chansonnier Charles Trenet kwamen we aan  in Parijs en dat voelde het publiek. Een kleine zucht van verlichting was direct voelbaar in de zaal. Men leunde wat verder achterover in de stoel en accordeonist Philippe Thuriot deed waar hij eigenlijk voor gekomen was. Ook met Francis Lemarque’s A Paris– wat meer dan een contrabas, een accordeon en een gitaar heb je nodig?! – en Ma Solitude van Georges Moustaki, waanden we ons direct in La Douce. De warmte van Von Otters stem streelde ons gemoed als een heerlijk Frans zonnetje. Net wat we nodig hadden, in deze barre koude.

 

 

Het goedbedoelde arrangement van Jack Palmer’s en Spencer Williams’ I’ve found a new baby begon heel leuk, zorgde voor een kleine lach op de gezichten van het publiek toen het 007 thema even langskwam, maar bleef grotendeels rommelig. Het prachtige Göttingen van Barbara werd bijzonder mooi vertolkt door Von Otter (begeleid door viool, bas en accordeon), maar miste iets aan het joi de vivre die deze muziek zo past.

Toch kwam de van oorsprong Zweedse Anne Sofie von Otter, zo tegen het einde van het concert, wat meer los van het papier en tevoorschijn vanachter haar lessenaar. Het ensemble herpakte zich in La Bicyclette van Francis Lai en Piere Barouh en Franse harpiste Annie Lavoisier pakte haar moment in Jean Lenoir’s Parlez-moi d’amour uit 1924.

De afsluiters Padam, Padam uit 1942 van Norbert Glanzberg en Henri Contet en de toegift Boum! van Charles Trenet, leverden, terecht, een staande ovatie op. Al met al een gedenkwaardige avond, met de gebruikelijke ups-and-downs.

Mark Doorn

 

Info:

https://www.tivolivredenburg.nl/agenda/25600696/anne-sofie-von-otter-04-02-2025