Bruckner Casco Festival, 13-15 september, Muziekgebouw aan ‘t IJ, Amsterdam

Door Wenneke Savenije & Frank Teunissen

 

 

Het 3-daagse Bruckner Casco Festival, dat zal starten op 13 september 2024, wil nieuwe muziek onder de aandacht van een breder publiek brengen. Het doet dit door een kruisbestuiving van de inspiratie van een nieuwe generatie eigentijdse componisten op één van de symfonische iconen uit de 19de eeuw, Anton Bruckner (1824-1896).  Zij krijgen hierbij de volledige vrijheid, zodat hun scheppingen kunnen liggen tussen een partituur-‘getrouwe’ creatie en een geheel abstracte. Al deze composities, met een lengte tussen de 35 en 65 minuten, worden tijdens het Bruckner Casco Festival door de meest kleurrijke kamerensembles uitgevoerd.

Tien hedendaagse componisten adopteren ieder één van Bruckners symfonieën en schrijven hierop hun visie voor een ensemble van 7 tot 20 musici. Het publiek krijgt nieuwe composities, volledige reconstructies, bewerkingen en de voltooiing van het onvoltooide slotdeel van Bruckners Symfonie nr. 9 te horen. Dit festival neemt je mee op een reis naar de kleurrijke wereld van compositie waar oud en nieuw, gedurfd en klassiek, en west en oost elkaar ontmoeten. Initiatiefnemer Frank Teunissen, zelf een groot liefhebber van de imposante symfonieën van Bruckner, over zijn unieke festival in Amsterdam.

 

10 vragen aan Frank Teunissen over zijn Bruckner Casco festival 

 

1) Wat fascineert je zo aan Bruckner, die 200 jaar geleden geboren werd?

Zijn tijdloze, eerlijke muziek, zo zonder opsmuk. Vanuit dat zoekende aan het begin, vanuit het aardse naar dat hemelse. Bij bijna geen componist als Bruckner is het aardse zo aards en het hemelse zo gelukzalig. En weinigen laten beide ‘werelden’ zo samenkomen in een compositie als Bruckner. En alle demonen die in dat ‘proces’ her en der opduiken. Voor mij blijft zijn muziek fascinerend.

 

2) In plaats van Bruckner zelf klinken er tien jonge componisten tijdens het festival, die in hun werk reflecteren op een stuk van Bruckner. Waarom koos je voor deze vorm?

Het lijkt mij enorm spannend te horen wat iedere componist hoort in Bruckners muziek. Wat spreekt hem of haar aan, is het de structuur, het architectonische, het tijdloze, de tegenstelingen, het religieuze, het repetitieve, het verhalende, etc., hoe vertaalt de componist dat in een nieuwe compositie waarin dat Bruckner aspect naar voren komt? We hebben ook gekozen voor componisten met zeer diverse achtergronden waardoor de contrasten zo groot mogelijk worden. Er wordt al veel Bruckner op de ‘normale’ manier gespeeld en er zijn ook al zoveel versies voor kamerensemble; dat alles zou niet veel toevoegen.

 

Richard Ayres

 

3) Denk je dat Bruckner zich vereerd zou hebben gevoeld met deze aanpak, of zou hij liever zijn eigen stukken hebben gehoord?

Dat is helemaal de vraag! Maar als er één groot improvisator bestond dan was dat Bruckner op zijn instrument, het orgel. Als je hem een thema gaf dan ging hij daar helemaal op los en hij werd daar ook wereldberoemd mee. Dus, ik durf te veronderstellen dat hij het op zijn minst wel bijzonder spannend zou vinden!

 

4) Wat heeft Bruckner componisten van nu te zeggen? En in hoeverre kan hij het publiek van nu nog aanspreken? Hoe verklaar je dat zijn symfonieën nog altijd worden uitgevoerd?

Dat universele, dat tijdloze en contrastrijke, zijn klankwereld die zo uniek is. Hij heeft ook allerlei componisten geïnspireerd, Hindemith, Sibelius, John Adams of Ligeti om maar een paar namen te noemen.

 

Frederik Neyrinck

 

5) Gaan de reflecties van hedendaagse componisten Bruckner helpen of helpt Bruckner hen? En zo ja, hebben ze zelf geen inspiratie meer om iets helemaal nieuws te creëren, zoals Bruckner dat in zijn tijd deed? 

Goeie vraag; ik hoop en denk dat het beide kanten opgaat. De componisten worden geholpen omdat een grote, iconische naam is verbonden aan hun componisten en op die manier een link met het verleden wordt gelegd waardoor een en ander wat laagdrempeliger wordt. Maar Bruckner wordt ook ‘geholpen’; veel van de deelnemende componisten hadden niet meteen iets met Bruckner. Ik hoor door hun focus op Bruckner met hun nieuwe compositie, veel interessant commentaar op specifieke kwaliteiten van Bruckner die zij eerder misschien niet zo bewust ervaarden.

Vergeet ook niet dat het reflecteren, het je laten inspireren door een componist uit het verleden van alle tijden is. Hindemith met Weber, Berio met Schubert, Mahler met Beethoven, Bruckner en Schumann om maar een paar voorbeelden te nomen.

 

 

6) Wat zijn je favoriete werken van Bruckner en waarom?

Bij bijna alle symfonieën hangt het altijd van het moment af waarop je dat zo vraagt. Nu speel ik weer heel vaak de 1^e(het Scherzo!) of 2^e Symfonie (het 1^e deel!). Heel moeilijk te zeggen. Er blijft wel altijd ‘een constante’: zijn 9^eSymfonie. Dat vind ik de mooiste en meest indringende muziek die überhaupt ooit is geschreven. Eeuwig jammer dat die Finale niet is afgekomen. Maar…tijdens het festival gaan we de, in mijn ogen (!), meest gelukte voltooiing van de schetsen van de Finale horen, die van Sébastien Letocart! En dat door Camerata RCO uitgevoerd, echt een enorme buitenkans! Sébastien is uiteraard ook buitengewoon enthousiast!

 

7) Wie hebben Bruckner het beste uitgevoerd/gedirigeerd?

Weer zo’n lastige vraag. Ik houd er in principe erg van dat Bruckner wat romantischer, grilliger en ook wat minder zwaar, wat minder kathedraal-achtig wordt uitgevoerd waar sommigen een handje van hebben. Mijn favoriete Bruckner dirigenten zijn Van Beinum, Furtwángler en de vroege Haitink uit. Onlangs ook hele goeie Thomas Dausgaard – opnames gehoord. Of de 5^e door Abbado met Wenen. Maar ook Roger Norrington die van de 4^e en 6^ewaanzinnig mooie uitvoeringen heeft gemaakt vind ik geweldig. Echte eenzame eiland cd’s voor mij.

 

Furtwangler

 

8) Wat heeft je keuze bepaald bij het selecteren van de tien moderne componisten?

Eigenlijk 2 dingen. Ten eerste, wat ik van hun muziek vind. Na het horen van ‘Wendingen’ van Christiaan Richter of ‘23 thoughts about Robert Walser’ van Richard Ayres of YeonDo van Seung-Won Oh dan vraag je je af hoe deze componisten op hun volstrekt eigen manier naar ‘hun Bruckner symfonie’ zullen kijken. Om als voorbeeld even Seung-Won te nemen, hoe zal zij met haar exotische klankwereld gaan botsen met die heel centraal Europese Bruckner; wat gebeurt er dan. Iedere keer moest er voor mij die nieuwe vraag opduiken van wat dat zou toevoegen. En stapje voor stapje kom je dan tot een lijstje van 10 componisten. Een keer heeft iemand zich teruggetrokken en een componist heeft een paar jaar terug ‘nee’ gezegd, maar alle anderen waren onmiddellijk enthousiast. Dus kwaliteit van hun muziek in combinatie van hoe vullen ze elkaar aan.

 

9) Kun je kort iets zeggen over de tien nieuwe composities op het programma? En wie gaan het zoal allemaal uitvoeren?

Op onze site  brucknercasco.nl  kun je echt alle info per nieuwe compositie vinden. Wel leuk er een paar uit te lichten: Bruckner 6 wordt uitgevoerd door een Jazzy Big Band. Zij gaan het meest letterlijk improviseren op Bruckner thema’s met een 20-koppige swingende band. Frieda Gustavs zal 20 trombones als Bruckner in zijn 2^e Symfonie laten gorgelen en 3 zangeressen zullen het verhaal vertellen wat Frieda heeft met haar over- over- over- grootmoeder over wat hen bindt en wat er allemaal is veranderd in de afgelopen, pak weg, 150 jaar. Christiaan Richter gaat de 4 delen van Bruckner 5 terugbrengen tot een gigantische Finale waarin publiek én ensemble, Camerata RCO, optimaal uitgedaagd zullen worden. Maxim Shalygin gaat beginnen met een van de meest onvoorstelbare coda’s uit de muziekhistorie, die van Bruckner 8 en zal daarop voortborduren.  Maar zo heeft iedere nieuwe compositie zijn verhaal.

 

Asko|Schönberg

 

10) Bruckner was zeer religieus, horen we daar in moderne reflecties op zijn muziek nog iets van terug?

Bij Bruckner klinkt vaak zijn ontzag en angst voor de dood, zijn geloof in en aanbidding van iets na ons verblijf hier op deze wereld, maar ook de demonen die hem in dit aardse leven teisteren. Ik vermoed dat die thema’s op de een of andere manier, min of meer religieus getint, ook bronnen van inspiratie kunnen zijn voor huidige componisten. Maar Bruckner was veel meer dan dat plechtige en religieuze wat altijd bij hem wordt genoemd, hij had ook humor en was een heel menselijk en universeel componist, Dat zijn zaken die we ook hopen te gaan horen in de nieuwe composities tijdens Bruckner Casco!

Wenneke Savenije & Frank Teunissen

 

Info & Tickets:

Bruckner Casco Festival

13-15 september Muziekgebouw aan ‘t IJ inAmsterdam

https://brucknercasco.nl/bruckner-casco-festival/